Ανταπόκριση Στρασβούργο — Κώστας Δαβάνης
Ένα χρόνο και πέντε ημέρες μετά την έναρξη της πανδημίας του κορονοϊού, αναμένεται εντός των επόμενων εικοσιτετράωρων να φτάσουν στην Κίνα οι ειδικοί επιστήμονες του ΠΟΥ με στόχο να εξετάσουν όλα τα διαθέσιμα στοιχεία για την προέλευση του κορονοϊού, σε ένα ερευνητικό ταξίδι που συνοδεύεται εκ προοιμίου από βαριές κατηγορίες που έχουν απευθύνει πολλές χώρες περί συγκάλυψης, συνωμοσίας και φόβων για τον πραγματικό κίνδυνο του κορονοϊού στην κινεζική πλευρά.
Η Κίνα, μετά από πολύμηνες διαπραγματεύσεις με τον Π.Ο.Υ και έπειτα από πίεση της διεθνούς κοινότητας, έδωσε τελικά την συγκατάθεσή της για την επίσκεψη ομάδας 10-12 επιστημόνων -στα ονόματα των οποίων δεν υπήρξαν παρεμβάσεις από την Κίνα σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ- οι οποίοι θα ερευνήσουν και θα αναζητήσουν σε διάστημα πέντε με έξι εβδομάδων, συμπεριλαμβανομένου ενός δεκαπενθήμερου που θα δαπανηθεί για την καραντίνα, νέα στοιχεία για την προέλευση και τον ξενιστή του κορονοϊού.
Η επιστημονική ομάδα που αποτελείται από Βρετανούς, Δανούς, Ολλανδούς, Αυστραλιανούς, Ρώσους, Βιετναμέζους, Γερμανούς, Γιαπωνέζους και Αμερικανούς ερευνητές εγνωσμένου κύρους, θα αφιχθεί καταρχάς στο Πεκίνο και στη συνέχεια, σύμφωνα με όσα έχει ανακοινώσει ο ίδιος ο Π.Ο.Υ, σε συνεργασία με κινέζους επιστήμονες και τις αρχές θα ερευνήσει τα διαθέσιμα επιδημιολογικά στοιχεία των πρώτων κρουσμάτων, θα διερευνήσει όλα τα διαθέσιμα στοιχεία του γονιδιώματος, ζώα που ενδέχεται να ευθύνονται για την μετάδοση του ιού ως ενδιάμεσοι ξενιστές, ενώ θα πραγματοποιήσει επιτόπιες έρευνες στην ψαραγορά της Γουχάν και με συνεντεύξεις ανθρώπων, αλλά και σε αγορά της Σανγκάης.
Οι ισχυρισμοί της Κίνας
Το Πεκίνο πριν από την άφιξη της αποστολής του Π.Ο.Υ όμως έχει εντείνει τις προσπάθειές του με στόχο την αποποίηση ευθυνών, διατρανώνοντας στην παγκόσμια κοινότητα την άποψή του για το πότε και πού ξεκίνησε η πανδημία, θέλοντας να αποφύγει την υφιστάμενη παραδοχή, ότι ο ιός ξεπήδησε από την Κίνα. Επικαλείται για αυτό στοιχεία όλο και περισσοτέρων μελετών, που δείχνουν ότι κορονοϊός εμφανίστηκε σε πολλές περιοχές της γης σε χρονικό διάστημα πολύ πριν από την επίσημη πρώτη εμφάνιση και δήλωση στην Κίνα.
Ισχυρίζεται, μάλιστα, ότι ο SARS-CoV-2 μπορεί να μεταδόθηκε στην Κίνα μέσω εισαγωγών κατεψυγμένων προϊόντων από την Ευρώπη ή μέσω μεγάλων αθλητικών εκδηλώσεων, ακόμη και με βάση μια ιταλική μελέτη που μιλά για κρούσμα σε νεαρό δεκαπεντάχρονο έφηβο ήδη από τον Νοέμβριο του 2019 στην Ιταλία.
Στόχος της έρευνας, σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ, παραμένει να αντληθούν τέτοιου είδους πληροφορίες, ώστε να διαμορφωθεί μια ολοκληρωμένη παγκόσμια εικόνα των επιδημιολογικών ενδείξεων, συμπεριλαμβανομένων τυχόν αποδείξεων ότι ο SARS-CoV-2 υπήρχε εκτός Κίνας και πριν από τον Δεκέμβριο του 2019.
Παρά το γεγονός όμως ότι το 2020 η ανθρωπότητα επιδόθηκε σε έναν γιγάντιο επιστημονικό αγώνα με περίπου 250.000 επιστημονικές δημοσιεύσεις που ανακάλυψαν πολλές λεπτομέρειες του νέου κορονοϊού, η προέλευσή του εξακολουθεί να είναι γεμάτη γρίφους.
Η προέλευση και ο ξενιστής
Σύμφωνα με άρθρο του περιοδικού «Nature» στα τέλη Νοεμβρίου 2020 ερευνητές από την Ιαπωνία και την Καμπότζη βρήκαν συγγενή μορφή του Sars-CoV-2 σε παλαιά δείγματα αίματος και περιττωμάτων σε νυχτερίδες. Και στις δύο περιπτώσεις, το είδος νυχτερίδας με χαρακτηριστικό σχήμα μύτης ήταν φορέας των δύο παραλλαγών του ιού.
Το ενδεχόμενο όμως εισαγωγής από την Ιαπωνία ή την Καμπότζη μάλλον απομακρύνθηκε πολύ γρήγορα, καθώς ο ιαπωνικός ιός, στον οποίο αναφερόταν το περιοδικό «Nature», δείχνει μια γενετική αντιστοιχία μόνο κατά 81% με τα 30.000 ζεύγη βάσης του κορονοϊού, ενώ στην παραλλαγή της Καμπότζης δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί η ανάλυση.
Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με το ίδιο περιοδικό, αποκαλύφθηκε στην επαρχία Γιουνάν ένας κορονοϊός που ονομάστηκε RaTG13, ο οποίος είναι κατά 96% πανομοιότυπος με το γονιδίωμα του Sars-CoV-2, ενώ θραύσματα του ιού RaTG13 βρέθηκαν σε άρρωστους και νεκρούς ανθρακωρύχους στη Γιουνάν το 2016.
Παράλληλα, ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Virology» τον Φεβρουάριο του 2019 δείχνει επίσης ότι η πανδημία σχεδόν σίγουρα ξεκίνησε στην Κίνα. Οι συγγραφείς της μελέτης, που εξέτασαν κορονοϊούς σε νυχτερίδες, προέβλεψαν ότι «οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ νυχτερίδων και ζώων και μεταξύ νυχτερίδων και ανθρώπων, όπως η παρουσία ζωντανών νυχτερίδων σε αγορές και εστιατόρια στη νότια Κίνα, γίνονται καταστροφικές και μπορούν δυνητικά να αποτελέσουν παγκόσμιες εστίες, δεδομένου ότι οι νυχτερίδες τρώγονταν τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα από ανθρώπους».
Ωστόσο, το 96% του γονιδιώματος δεν αγγίζει το 100% και σε σύγκριση με τον Sars-CoV-2 ο ιός RaTG13 δείχνει επίσης μεγαλύτερες διαφορές στην ακίδα πρωτεΐνης με την οποία διεισδύει στα ανθρώπινα κύτταρα. Το υπόλοιπο 4%, σύμφωνα με μια υπόθεση εργασίας, θα μπορούσε να είναι ο παγκολίνος ως ενδιάμεσος ξενιστής και να έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, καθώς ανακαλύφθηκε σε αυτόν κορονοϊός του οποίου η πρωτεΐνη είναι σχεδόν ίδια με εκείνη του Sars-CoV-2.
Και τα δύο σενάρια φαίνονται λογικά, αφού ο τωρινός κορονοϊός θα μπορούσε είτε να προκύψει από μια συγχώνευση είτε από έναν ανασυνδυασμό των κορονοϊών της νυχτερίδας και του παγκολίνου — ή ένας κορονοϊός του παγκολίνου να μεταλλάχθηκε στις νυχτερίδες σε Sars-CoV-2 τις τελευταίες δεκαετίες.
Κάτι τέτοιο όμως εξακολουθεί να μην απαντά το εάν ο ιός μεταφέρθηκε απευθείας από την νυχτερίδα ή από τον παγκολίνο στον άνθρωπο, ή αν συνέβη μέσω ενός ενδιάμεσου ξενιστή. Ένας τέτοιος ενδιάμεσος ξενιστής θα μπορούσε, σύμφωνα με αρκετούς επιστήμονες, να είναι, για παράδειγμα, σκύλος ή ρακούν.
Μάλιστα, στην πρώτη επιδημία με τον Sars-CoV-1 το έναυσμα της μόλυνσης το 2002/03 έδωσαν αυτά τα ζώα, τα οποία εκτρέφονται στην Κίνα για τη γούνα τους. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί σε εκμεταλλεύσεις βιζόν στη Δανία ότι ο Sars-CoV-2 εξαπλώνεται γρήγορα μεταξύ τέτοιων ζώων και ότι ο ιός μεταλλάσσεται επίσης εκεί.
Σε κάθε περίπτωση, η επιστημονική αποστολή του Π.Ο.Υ έχει να διερευνήσει σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα χιλιάδες ενδείξεις και στοιχεία τα οποία ίσως οδηγήσουν στον εντοπισμό της προέλευσης του κορονοϊού, αν και αρκετοί επιστήμονες θεωρούν ότι κάτι τέτοιο θα χρειαστεί χρόνια· ίσως όμως δεν θα βρεθεί και ποτέ η προέλευση του ιού που έχει προκαλέσει εκατομμύρια θανάτους στην ανθρωπότητα.