Οι ερευνητές αντέδρασαν με ανακούφιση στις ειδήσεις ότι το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέληξαν σε εμπορική συμφωνία στις 24 Δεκεμβρίου, μετά από περισσότερα από τέσσερα χρόνια αβεβαιότητας. Η πιο σημαντική είδηση είναι ότι οι Βρετανοί ερευνητές θα μπορέσουν να λάβουν μέρος στο εμβληματικό ερευνητικό ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Horizon Europe», ύψους 85 δισεκατομμυρίων ευρώ.
«Η διατήρηση της συμμετοχής του Ηνωμένου Βασιλείου στο μεγαλύτερο ερευνητικό πρόγραμμα του κόσμου είναι σύμβολο ελπίδας και αλληλεγγύης», έγραψε στο Twitter η Κάθριν Γκίναρντ, διευθύντρια πολιτικής στη βιοϊατρική φιλανθρωπική οργάνωση Wellcome Trust. Ο πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον δήλωσε ότι η συμφωνία σήμαινε «βεβαιότητα για τους επιστήμονες μας, οι οποίοι θα μπορούν να συνεχίσουν να συνεργάζονται σε μεγάλα συλλογικά έργα». Η συμφωνία θα διαμορφώσει επίσης κανονισμούς σχετικά με δεδομένα, ανταλλαγή φοιτητών, πυρηνική επιστήμη, διαστημική έρευνα και κλινικές δοκιμές.
Αναλυτικά τι σημαίνει η συμφωνία Brexit για τους επιστήμονες
Χρηματοδότηση
Σύμφωνα με την εμπορική συμφωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο θα γίνει συνεργάτης- μέλος του Horizon Europe, με τις πρώτες επιχορηγήσεις να δίνονται τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο. Αυτό σημαίνει ότι οι ερευνητές με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα με τον ίδιο τρόπο όπως και οι συνάδελφοί τους από την ΕΕ. Όμως, ερευνητές και επιχειρήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου θα αποκλειστούν από το νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Συμβουλίου Καινοτομίας του Horizon Europe, το οποίο έχει σχεδιαστεί για να υποστηρίζει τις νεοσύστατες και πανεπιστημιακές εταιρείες.
Το Ηνωμένο Βασίλειο θα καταβάλει στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα, ένα ποσό ανάλογο με το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν του, και το ποσό αυτό, το οποίο δεν έχει ανακοινωθεί ακόμη, θα ενισχύσει τον συνολικό προϋπολογισμό του προγράμματος. Εάν, για δύο συνεχόμενα χρόνια, η χώρα λαμβάνει περισσότερα από όσα δίνει στο πρόγραμμα, κατά ποσό που υπερβαίνει το 8% της συνεισφοράς της, θα πρέπει να αποζημιώσει την ΕΕ για να καλύψει τη διαφορά.
Σύμφωνα με σχετικό άρθρο του περιοδικού «Nature», μέχρι να καθοριστούν οι λεπτομέρειες της συνεργασίας, οι ερευνητές του Ηνωμένου Βασιλείου δεν θα μπορούν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα. Μια επιτροπή εκπροσώπων του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ θα συζητήσει και θα εγκρίνει τους όρους της συνεργασίας.
Πυρηνική έρευνα
Σύμφωνα με το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο θα γίνει επίσης συνεργάτης-μέλος του ερευνητικού προγράμματος Euratom, το οποίο αφορά στην πυρηνική έρευνα και τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου στο ITER, το μεγαλύτερο πείραμα πυρηνικής σύντηξης στον κόσμο, που βρίσκεται υπό κατασκευή στη νότια Γαλλία.
«Είναι αυτό που ελπίζαμε», λέει ο Ίαν Τσάπμαν, επικεφαλής της Βρετανικής Αρχής Ατομικής Ενέργειας. Το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε επισήμως από την Euratom στις 31 Ιανουαρίου 2020. Η συμφωνία θα εφαρμοστεί αναδρομικά από την 1η Ιανουαρίου, πράγμα που σημαίνει ότι η σχέση του Ηνωμένου Βασιλείου με τους ευρωπαίους εταίρους του σε θα συνεχιστεί όπως και πριν από το Brexit. «Ήταν ένα υπέροχο χριστουγεννιάτικο δώρο», λέει ο επιστήμονας.
Η συμφωνία Euratom θα πρέπει επίσης να διευκολύνει τη διαπραγμάτευση περαιτέρω επεκτάσεων χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το κοινό ευρωπαϊκό Torus (JET), την ερευνητική εγκατάσταση που δοκιμάζει τεχνολογίες καυσίμων, και βρίσκεται στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Διάστημα
Το Ηνωμένο Βασίλειο θα παραμείνει μέρος του δορυφορικού προγράμματος παρακολούθησης της γης, Copernicus. Αυτός ο στόλος δορυφόρων παράγει κλιματικά δεδομένα για τα ατμοσφαιρικά αέρια, την ποιότητα του αέρα, τις θερμοκρασίες και τις αλλαγές στη στάθμη της θάλασσας. Ωστόσο, η χώρα δεν θα συμμετάσχει στο σύστημα δορυφορικής πλοήγησης Galileo της ΕΕ. Τέλος, το Ηνωμένο Βασίλειο παραμένει μέλος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος, η οποία δεν είναι όργανο της ΕΕ.
Εργαστηριακές προμήθειες
Πολλοί ερευνητές φοβόντουσαν ότι τα προϊόντα που μεταφέρονται μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ θα υπόκεινται σε αυξημένα τιμολόγια, προκαλώντας καθυστερήσεις στην είσοδο προϊόντων στη χώρα. Ωστόσο, η συμφωνία περιλαμβάνει το εμπόριο αγαθών χωρίς δασμούς, πράγμα που σημαίνει ότι οι εισαγωγές ζωτικής σημασίας εργαστηριακού εξοπλισμού και αναλωσίμων θα πρέπει να αντιμετωπίζουν λιγότερα εμπόδια, αν και θα υπάρξουν αυξημένοι τελωνειακοί έλεγχοι.
Κλινικές δοκιμές και δεδομένα
Το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ θα αναγνωρίσουν τα ποιοτικά πρότυπα και τις επιθεωρήσεις φαρμάκων, πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα χρειαστούν επιπλέον έλεγχοι ασφαλείας κατά τη μεταφορά τους εκτός συνόρων. Αυτό θα «πρέπει να ελαχιστοποιήσει οποιαδήποτε διακοπή του εφοδιασμού, συμπεριλαμβανομένων προϊόντων που δοκιμάζονται σε κλινικές δοκιμές», εξηγεί ο Έμλυν Σάμιουελ, διευθυντής πολιτικής και δημοσίων υποθέσεων στο φιλανθρωπικό ίδρυμα Cancer Research UK που εδρεύει στο Λονδίνο.
Ωστόσο, παρά τη συμφωνία, οι κλινικές δοκιμές που ηγείται το Ηνωμένο Βασίλειο σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να έχουν ένα άτομο ή έναν οργανισμό στην ΕΕ που θα ενεργεί ως νόμιμος τους εκπρόσωπος. «Αυτό αποτελεί εμπόδιο για τη διεθνή συνεργασία», λέει ο Σάμιουελ.
Επιπλέον, το Ηνωμένο Βασίλειο περιμένει την απόφαση της ΕΕ σχετικά με το αν είναι επαρκείς οι κανονισμοί προστασίας δεδομένων. Αυτό θα επιτρέψει στα βρετανικά ιδρύματα να συνεχίσουν να λαμβάνουν προσωπικά δεδομένα ελεύθερα από χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων δεδομένων ασθενών από κλινικές δοκιμές. Ως ενδιάμεση λύση, οι διαπραγματευτές συμφώνησαν να διατηρήσουν τους ισχύοντες κανόνες για τους επόμενους έξι μήνες, για να δώσει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρόνο να ολοκληρώσει την αξιολόγησή της.
Τι θα γίνει με τους φοιτητές
Πολλοί επιστήμονες είναι απογοητευμένοι από την απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από το Erasmus+, ένα δημοφιλές πρόγραμμα που επιτρέπει στους νέους της ΕΕ να σπουδάσουν στο εξωτερικό σε δεκάδες χώρες και θεωρείται πολύ σημαντικό για την ενθάρρυνση της διεθνούς συνεργασίας. Το Ηνωμένο Βασίλειο αντικαθιστά το Erasmus με το Turing Scheme, μια πρωτοβουλία ύψους περίπου 112 εκατομμυρίων ευρώ η οποία θα είναι παγκόσμια και θα επικεντρώνεται σε μαθητές από προβληματικές περιοχές. Το πρόγραμμα αυτό όμως δεν θα καλύπτει εισερχόμενους μαθητές από άλλες χώρες.
Μετανάστευση
Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα ωφελείται πλέον από τις αρχές της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων, της ελεύθερης διάθεσης των υπηρεσιών και της ελευθερίας εγκατάστασης έδρας, αλλά δεν θα απαιτείται έκδοση βίζας για τις σύντομες επισκέψεις.
Το νέο σύστημα μετανάστευσης στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο συμφωνήθηκε πριν από την εμπορική συμφωνία, περιλαμβάνει ειδική πρόβλεψη για τους επιστήμονες. Οι μηχανικοί και οι επιστήμονες της ΕΕ που επιδιώκουν να εργαστούν στο Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει πλέον να υποβάλουν αίτηση μέσω ενός συστήματος, με βάση συγκεκριμένα μόρια για τους ειδικευμένους εργαζόμενους, το οποίο τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου. Οι επιστήμονες μπορούν επίσης να υποβάλουν αίτηση για τη βίζα Global Talent, η οποία επισπεύδει την διαδικασία μετεγκατάστασης.
Η ΕΕ έχει μια πολιτική που προσπαθεί να εναρμονίσει και να απλοποιήσει τους κανόνες των χωρών για τα άτομα που έρχονται για να κάνουν έρευνα και να μελετήσουν, λέει η Κριστίν Σάλιβαν, δικηγόρος που ειδικεύεται σε θέματα μετανάστευσης, «αλλά δεν υπάρχει ενιαία θεώρηση σε επίπεδο ΕΕ για τους επιστήμονες».
ΠΗΓΗ: Nature