Όσο ο κόσμος μένει ανεμβολίαστος τόσο η πανδημία του κοροναϊού θα συνεχίζεται με καινούριες παραλλαγές του ιού, σε μια ατελείωτη διαδρομή.
Το ενδιαφέρον τώρα, είναι ότι πολλές χώρες συζητούν μια διεθνή δεσμευτική συμφωνία συνεργασίας, για την προετοιμασία των κρατών πριν «χτυπήσει» καινούρια πανδημία και αν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε η συμφωνία θα προβλέπει τις διαδικασίες που θα πρέπει να τηρηθούν για την ανταλλαγή της γνώσης στη διαχείριση του νέου παθογόνου, αλλά και τη διανομή – μεταξύ των κρατών της συμφωνίας – εμβολίων, φαρμάκων κλπ μέσων για την αντιμετώπιση της νέας κρίσης. 
Όλα τα συστήματα υγείας έχουν προβλήματα, όμως το ανθρώπινο δυναμικό τους είναι – όπως φάνηκε – το πιο ισχυρό κεφάλαιό τους. Γιατί οι άνθρωποι που στελεχώνουν τα συστήματα υγείας μπορούν να υπερκεράσουν την κρίση, επωμιζόμενοι το μεγαλύτερο βάρος και αναλαμβάνοντας δράση σε κρίσιμες καταστάσεις, ενώ ταυτόχρονα μπορούν να αναγνωρίσουν τις ευκαιρίες εξόδου από την κρίση.
Στα παραπάνω συμπεράσματα κατέληξαν οι Μάρκ Τζίτ, καθηγητής επιδημιολογίας εμβολίων από τη Σχολή Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου, Κατρίνα Περέχουντοφ ερευνήτρια και διευθύντρια του Νομικού Τμήματος Υγείας και Ζωής του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ και η Άννα Μαρούσιτς καθηγήτρια Ανατομίας και πρόεδρος του τμήματος Έρευνας Βιοϊατρικής και Υγείας της Ιατρικής Σχολής του Σπλίτ Κροατίας, στο πλαίσιο διαδικτυακής εκδήλωσης που οργάνωσε το επιστημονικό περιοδικό Lancet με θέμα την δημιουργία ανθεκτικών συστημάτων υγείας.
Εξάπλωση χωρίς όρια
Ο καθ. Τζιτ αναφέρθηκε στις εξωτερικότητες της κρίσης, επισημαίνοντας ότι μέτρα που λαμβάνονται σε ένα κράτος, επηρεάζουν όχι μόνο το εσωτερικό του, αλλά και τα γειτονικά ή και απομακρυσμένα κράτη. Κι αυτό γιατί η πανδημία επηρεάζεται από την κινητικότητα των ανθρώπων, από την χρήση των εμβολίων που εμποδίζουν τις μεταλλάξεις του ιού, από την ανταλλαγή της γνώσης μεταξύ των επιστημόνων για τη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης κλπ.
Καθώς οι επιστήμονες εκτιμούν ότι θα υπάρξουν κι άλλες πανδημίες τα επόμενα χρόνια, ο καθ. Τζιτ υπερθεμάτισε την διεθνή συνεργασία CEPI και COVAX και επεσήμανε την ανάγκη για περαιτέρω υποστήριξη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της Ε.Ε. ώστε να είναι γρήγοροι και χρήσιμοι σε επόμενη υγειονομική κρίση.
Από την πλευρά της η καθηγήτρια Ιολογίας του Ιατρικού Κέντρου Εράσμους του Ρότερνταμ, Μάριον Κούπμανς συνέδεσε την ανάπτυξη του νέου κοροναϊού με την γρίπη των χοίρων που οδήγησε στην αύξηση της τιμής του χοιρινού και την αναζήτηση άλλων ειδών κρέατος όπως το κυνήγι, ενώ σημείωσε πως πολλές φορές ο ενδιάμεσος ξενιστής για νέα στελέχη είναι τα ζώα της κτηνοτροφίας. Γι΄ αυτό επεσήμανε την ανάγκη να μετακινηθούμε από ανθρωποκεντρική προσέγγιση των συστημάτων υγείας, στην ενιαία υγεία με την διερεύνηση και επιτήρηση και των ζωονόσων. 
Φαρμακευτική νομοθεσία
Αλλαγές στην φαρμακευτική νομοθεσία προανήγγηλε στη διάρκεια της ομιλίας του ο επικεφαλής του τμήματος Βιολογικών Απειλών και Στρατηγικής Εμβολίων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων Μάρκο Καβαλιέρι. Σημείωσε πως οι αλλαγές είναι απαραίτητες, για την άμεση έγκριση νέων θεραπευτικών σχημάτων και εμβολίων, για εντατική φαρμακοεπαγρύπνιση, αλλαγή ενδείξεων σε υπάρχοντα φάρμακα, παρακολούθηση των ελλείψεων, διασφάλιση της διαφάνειας, παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των εμβολίων μετά τη διάθεσή τους στο κοινό, με βάση τα δεδομένα που προκύπτουν από την ευρεία χρήση τους και για την υποστήριξη των αρχών δημόσιας υγείας.
Υπογράμμισε ότι προηγούμενες επιδημίες, οδήγησαν την Ε.Ε. να είναι προετοιμασμένη, καθώς ήταν έτοιμη η ομάδα δράσης, ενώ ο συντονισμός ήταν καθοριστικός για τη διεθνή συνεργασία που ακολούθησε σε όλες τις ηπείρους. Καταλήγοντας τόνισε πως πάνω από 50 εταιρείες ερευνούν την ανάπτυξη εμβολίων.
Η πανδημία ανέδειξε τον κατακερματισμό των κλινικών μελετών, την αδυναμία τους να καταλήξουν σε συμπέρασμα ακόμη και στην περίπτωση διερεύνησης του ίδιου αντικειμένου, ενώ ανέδειξε παρενέργειες και μετά την έγκριση, γεγονός που σημαίνει ότι χρειάζονται καλύτερα εργαλεία γιατί το κοινό χρειάζεται να ενημερωθεί το συντομότερο δυνατό. 
Κλιματική αλλαγή
Στις επιπτώσεις των λοιμωδών νόσων στην Ευρώπη, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, αναφέρθηκε ο ερευνητής του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης Γιαν Σεμέντζα, με αφορμή την επιδημία της τροπικής νόσου Τσικουνγκούνια το 2017 στην Ευρώπη, όπου έπληξε κυρίως τη νότια Γαλλία και Ιταλία.
Οι λοιμώδεις νόσοι προκαλούνται είτε από κάποιον φορέα (ζώο, έντομο), από το νερό ή τα τρόφιμα, με τον κίνδυνο ευνοϊκής μετάδοσης του παθογόνου με τις περιβαλλοντικές συνθήκες (βροχή, ζέστη). Η έκθεση στο παθογόνο στους ανθρώπους γίνεται ευκολότερη μέσω της βιοποικιλότητας, της ζέστης και της μετακίνησης του πληθυσμού και καθιστά μια κοινωνία ευάλωτη, εξαιτίας της κοινωνικής ανισότητας, της ηλικίας του πληθυσμού, τα υποκείμενα νοσήματα και την έλλειψη εμποδίων στη μετάδοση. 
Για τον περιορισμό των μολυσματικών ασθενειών, ο κ. Σεμέντζα παρέθεσε σειρά μέτρων, που ξεκινούν κατ΄ αρχήν από την ανάπτυξη εμβολίων και την παρακολούθηση της εξάπλωσής τους, διερευνώντας και την επίδραση του περιβάλλοντος στην κατεύθυνση αυτή, περιορισμό των χώρων αναπαραγωγής των ξενιστών – φορέων μετάδοσης της νόσου, εποχιακή παρακολούθηση, έλεγχο των ξενιστών και της έκθεσης του πληθυσμού, αναγνώριση των κρουσμάτων, επιβεβαίωση, προειδοποίηση του πληθυσμού και παρέμβαση με μέτρα περιορισμού, με τη δέσμευση των κοινωνιών για την τήρησή τους.